10 vragen aan Azza Karam

Vanuit Middelburg ontvingen vijf bijzondere mensen en organisaties op 31 maart jl. een Four Freedoms Award, omdat zij zich met grote toewijding inzetten voor de vier vrijheden van Franklin Delano Roosevelt. Deze laureaten werden tijdens een online ceremonie toegesproken door o.a. koning Willem-Alexander en demissionair minister-president Mark Rutte. Na afloop van de ceremonie gingen zij tijdens de Four Freedoms Meet-up live in gesprek met diverse jongeren, onder leiding van presentator Joris Luyendijk. Kijkers konden via de chat live vragen stellen. Omdat niet alle vragen direct konden worden behandeld, vroegen we de laureaten om de vragen die overbleven, alsnog te beantwoorden. Dit zijn de antwoorden van Prof. dr. Azza Karam (1968), voorzitter van Religions for Peace.

“Werk meer samen, in plaats van te oordelen en met vingers naar elkaar te wijzen.”

De Four Freedoms Ceremonie gemist? Bekijk hem hier

Religions for Peace International ontving op 31 maart vanuit Middelburg de Four Freedoms Award voor de Vrijheid van Godsdienst. Deze organisatie zet zich al bijna 50 jaar in voor de vrijheid van religie. Via hun wereldwijde netwerk werken diverse religieuze gemeenschappen effectief samen voor vrede. Religions for Peace zet zich in om bruggen te bouwen tussen religieuze gemeenschappen om zo wederzijdse vertrouwen te vergroten, om vijandigheid in conflictgebieden te verminderen en om met elkaar gemeenschappelijke projecten te beginnen. Hun organisatie respecteert en eert religieuze verschillen en werkt aan interreligieuze dialoog en consensus. 

Azza Karam is half Nederlandse, half Egyptisch en is hoogleraar religie en theologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zij heeft sinds 2004 onder andere in verschillende functies voor de Verenigde Naties gewerkt. Tijdens de Four Freedoms Meet Up vertelde zij meer over haar werk bij Religions for Peace International en het belang van de vrijheid van religie.

De Four Freedoms Meet-up gemist? Bekijk hem hier

Sterke burgerorganisaties voor de bescherming en verdediging van alle vrijheden

Alex de Vos vroeg: “De vrijheden staan over heel de wereld steeds meer onder druk, ook in de meer welvarende landen. Kwetsbare groepen staan aan de kant. In mijn ogen vraagt dit een plan van aanpak om hier wat aan te doen. Hoe kijkt u hier naar?”

Azza Karam: “Eén "Actieplan" voor de hele wereld is onrealistisch. Er zijn al verschillende actieplannen opgesteld en uitgerold door een aantal organisaties binnen de Verenigde Naties. Bijvoorbeeld een actieplan van religieuze leiders ter voorkoming van genocide; een actieplan om het aanzetten tot haat tegen te gaan; een actieplan voor de bescherming van heilige plekken. En nog vele, vele andere. Deze actieplannen zijn allemaal ontworpen en uitgerold met behulp van, of door, overheden en maatschappelijke organisaties.
Als maatschappelijke organisaties, zoals kerken, een zwakke positie hebben, of matig georganiseerd zijn, is dat een obstakel voor het behalen van alle vier de vrijheden. Het verschil tussen seculiere - openbare-  ruimte en plekken voor religieuze beleving is groter geworden. Dit creëert afstand en dat moet actief worden tegengegaan. Sterke maatschappelijke organisaties zijn van cruciaal belang voor de bescherming en verdediging van alle vrijheden.          

Nico Out vraagt: “Er bestaat nog steeds zoveel onverdraagzaamheid tussen religies. Wat kunnen we hier nu aan doen?” Azza Karam antwoordt: “Werk meer samen, in plaats van te oordelen en met vingers naar elkaar te wijzen.”

De interpretatie van heilige boeken

Bert Van den Brink vraagt: “Hoe ziet u de relatie tussen wat u beschouwt als inspirerende religies en de letterlijke teksten van hun heilige boeken?”

Azza Karam: “Heilige boeken worden vertaald en geïnterpreteerd door mensen, meestal mannen. Mensen zijn niet volmaakt, sommige mannen (en vrouwen) zijn patriarchaal en soms gewelddadig. Hier lijden onze religies, onze religieuze instellingen en onze heilige boeken onder. We moeten met onze heilige boeken omgaan als onderdeel van ons cultureel erfgoed. Niet alleen vanuit een religie, maar multi- /interreligieus. Momenteel wordt gedacht dat onze heilige boeken alleen wordt begrepen door een kleine beperkte groep geleerden en theologen. Maar heilige geschriften zouden juist moeten worden gezien als onderdeel van gedeeld cultureel menselijk erfgoed. Ze zouden breed moeten worden onderwezen - op scholen en universiteiten - en geanalyseerd, zelfs respectvol bekritiseerd en bestudeerd als onderdeel van de geschiedenis, politiek, wetenschap en cultuur. Dit zal tot veel debat leiden, wat soms pijnlijk kan zijn. Daarom moet dat bestuderen worden gedaan volgens lijnen van open onderzoek, opbouwende kritiek en gedeelde wijsheid die alle goede onderwijscurricula vereisen.”

Samenwerking vormt de sleutel
Joost van de Berg vraagt: “Hoe bouw je bruggen tussen verschillende religies?”
Azza Karam: “Meestal verbergen we ons geloof in seculiere contexten, of werken we juist alleen binnen onze eigen geloofsgemeenschappen. Maar als we leren dat ons geloof deel uitmaakt van onze culturele identiteit en we hiermee leren werken als onderdeel van wie we zijn, als we nadrukkelijk over verschillende religies heen werken, kunnen we de huidige grenzen en barrières omvormen. Mensen bouwen bruggen door met elkaar te werken, samen te werken, met ieder zijn eigen geloofsovertuiging. De sleutel om de roeping van het geloof na te leven, en de andere en onszelf waardig te maken, ligt in samenwerking.

De wetenschap als basis
Brechtje Boersma vraagt: “Hoe zorgt Religions for Peace voor vrede tussen verschillende groepen?” 
Karam antwoordt: “Wij bepleiten en faciliteren dat religieuze gemeenschappen, instellingen en leiders samenwerken om iedereen te helpen, en daarbij niemand uit te sluiten. Op nationaal, regionaal en mondiaal niveau.”
Boersma vraagt daarop: “Wat is uw reactie op religieuze groeperingen die ervoor kiezen om in grote groepen te bidden, en hiermee het risico lopen om covid te verspreiden?
Karam antwoordt: “Erken wetenschappelijk onderbouwde onderzoeken en zorg ervoor dat religieuze leiders en instellingen, die pleiten voor dat wat wetenschappelijk bewezen is, een podium krijgen.”

Vrijheid van gedachten vormt ons bestaansrecht
C.S.W. van de Perre vraagt: “Waarom is godsdienstvrijheid zó belangrijk voor u, dat u zelfs godsdienst doceert aan de universiteit?”
Azza Karam antwoordt: “Omdat vrijheid van denken, geweten en geloven dé vrijheid is om in en met waardigheid te leven. Als we die vrijheden missen, missen we onze ziel. Andere mensenrechten hebben geen zin als ik, en jij, en ieder van ons, de vrijheid van onze gedachten, ons geweten en ons geloof niet hebben. De term "godsdienstvrijheid" of "vrijheid van godsdienst" is naar mijn mening problematisch. Omdat het niet de omvang weergeeft van waar we hier eigenlijk naar verwijzen - dat is namelijk artikel 18 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Vrijheid van denken, geweten en geloof omvat vrijheid van religie, maar het is groter dan geloof alleen. Het is de vrijheid van onze essentie, ons bestaansrecht.”

Harm Verbeek vraagt: “Hoe kunnen we er voor zorgen dat we een open samenleving blijven als we radicalisering van religieuze opvattingen tegenkomen. Zelfs in Nederland zien we discriminatie en uitsluiting binnen religieuze gemeenschappen”
Azza Karam reageert: “Verschillen ontstaan doordat mensen zich bedreigd voelen door diversiteit. Deze verschillen worden in het openbare debat geagendeerd en besproken door instellingen of organisaties waarin veel van deze, zich bedreigd voelende mensen, betrokken zijn. Dit is niet vanwege religie of geloof. Ik denk dat onze geloofsovertuigingen van ons eisen dat we te allen tijde, en zonder voorwaarden, liefdevol zijn. Als er veel mensen zijn die zich bedreigd voelen door diversiteit en verschil, is dit precies de tijd om hevig lief te hebben, met andere woorden: trouw te zijn.”

Bram Azink vraagt: “Vrijheid van godsdienst kan botsen met andere vrijheidsrechten, zoals vrijheid van seksuele geaardheid. Wat zou een oplossing kunnen zijn?” Azza Karam zegt: “vrijheid van denken, geweten en geloven is niet in strijd met enige andere vrijheid. Het maakt eerder alle andere vrijheden mogelijk.”

Meer weten over Azza Karam? 

Lees hier het artikel van Mirjam Ates-Snijdewind

ARTIKEL

Foto's: Bart van der putten fotografie